Historisch Bekeken (47) - 08/01/2006

Terug in de tijd

Een gehaakt kleedje op tafel, een mooie klok op de schoorsteen, een koffiepot pruttelend op de kolenkachel en muziek via het ‘draadje’. In sommige musea voel je je onmiddellijk weer thuis in de jaren ’30. En gelukkig bestaan er in Nederland, maar ook in onze regio, veel van dergelijke kleine en knusse museumpjes. De museumwoning in Tuindorp Oostzaan is er één van.

Noordzeekanaal
Eigenlijk zou het verhaal in 1876 moeten beginnen. Toen werd het Noordzeekanaal aangelegd. De grote en onstuimige watervlakten van het IJ werden ingepolderd, waarbij een smalle strook water werd opengehouden. En zo ontstond het Noordzeekanaal en de verschillende IJ-polders. In mijn jeugd waren de meeste IJ-polders nog agrarisch gebied, waar veel akkerbouwers hun brood verdienden. Alleen in de buurt van Beverwijk vind je nu nog wat boerenbedrijven, maar in Amsterdam en de Zaanstreek zijn de meeste polders volgebouwd met industrie. De eerste industrie die zich in de IJ-polders vestigde, was de scheepsbouw in Amsterdam-Noord en om de arbeiders ervan van een woning te voorzien, werden in Tuindorp Oostzaan de eerste huizen neergezet: unieke huizen met een voor- en achtertuintje.

047 Museumwoning Tuindorp Oostzaan
foto Historisch Archief Tuindorp Oostzaan

Handwerken
Ik moet altijd aan handwerkjes en aan de overstroming in 1960 denken als Tuindorp Oostzaan in mijn gedachten passeert. In 1960 werd er in de hele regio geld en goederen ingezameld voor die arme Tuindorpers die door de overstroming waren getroffen. Ook wij deden onze best om speelgoed en oude kleding op te halen. Maar de handwerkjes nemen toch een belangrijker plaats in binnen mijn herinneringen. Mijn tante Veenman is jarenlang handwerkjuf in Amsterdam-Noord en in Tuindorp Oostzaan geweest. Als er een tentoonstelling of braderie in het Zonnehuis was, dan ging ik op woensdagmiddag geregeld met m’n tante mee. Dan moest er gepronkt worden met de handwerkjes van de leerlingen. Een busrit van Zaandam naar Tuindorp was toen voor mij als klein kind nog een hele belevenis. Maar ook Tuindorp zelf heeft toen diepe indruk op mij gemaakt. Allemaal dezelfde soort woningen, plantsoentjes die je kon bereiken door onder de woningen door te lopen, passages met die mooie ronde bogen. En natuurlijk het Zonnehuis met zijn bakstenen architectuur. Dat hadden we in de Zaanstreek allemaal niet.

Draadje
Maar wij hadden thuis wel een draadje, of beter gezegd: een draadomroep. Eén luidspreker en een draaiknopje waarmee je de verschillende kanalen kon kiezen. Zo’n draadje kwam ik ook weer tegen in de museumwoning in Tuindorp Oostzaan aan de Meteorenweg 174 in Amsterdam-Noord.. De museumwoning is weer geheel in de originele staat uit de jaren ’20 teruggebracht en het meeste meubilair stamt ook uit die tijd. Daarnaast worden er tentoonstellingen gehouden en kan men er verschillende films uit vroeger jaren bekijken. Tuindorp is onlosmakelijk verbonden met de scheepsbouw, eerst met de NSM en later met de NDSM. Ook daaraan besteedt de museumwoning en het Historisch Archief Tuindorp Oostzaan ruime aandacht. Kortom, het museum is een bezoek meer dan waard.
Deze tweewekelijkse rubriek is eerder verschenen in het Noord-Amsterdams Nieuwsblad en het Zaans Stadsblad en wordt verzorgd door Rob Veenman van de Oudheidkamer Oostzaan, bereikbaar via r.veenman@vpcconsult.nl en via postbus 558, 1440 AN Purmerend. Tips, verhalen, meldingen over historische activiteiten en dergelijke zijn van harte welkom.